Kciuk jest pierwszym z pięciu palców ręki, przeciwstawnym czterem pozostałym palcom. Różni się od pozostałych palców budową i zakresem wykonywanych ruchów. Składa się z dwóch niewielkich kości tzw. paliczków, pozostałe palce dłoni składają się z trzech paliczków. Podstawową funkcją kciuka jest umożliwienie wykonywania chwytów dłonią. Ze względu na umiejscowienie, budowę i wykonywane funkcje jest szczególnie narażony na urazy. Najczęstszą kontuzją kciuka jest podwichnięcie lub zwichnięcie stawu śródręczno-paliczkowego bądź stawu międzypaliczkowego kciuka potocznie nazywane wybiciem kciuka. Ten rodzaj kontuzji najczęściej dotyka osoby aktywne fizycznie, szczególnie uprawiające sporty kontaktowe, sporty walki, sporty ekstremalne i inne związane z szybkim przemieszczaniem. Wybity kciuk jest najczęściej skutkiem nieprawidłowego złapania piłki, upadku i podparcia ręką, zderzenia z twardą powierzchnią lub innym zawodnikiem. Jest to bardzo częsta kontuzja występująca u piłkarzy ręcznych i siatkarzy.
Objawy wybitego kciuka
Wybicie kciuka jest skutkiem działania nadmiernej siły powodującej przekroczenie wytrzymałości fizjologicznej struktur stabilizujących staw. W rezultacie dochodzi do nadwyrężenia lub uszkodzenia stawu śródręczno-paliczkowego i stawu międzypaliczkowego. W przypadku, gdy powierzchnie stawowe kciuka utracą kontakt ze sobą częściowo, jest to podwichnięcie. Torebka stawowa nie ulega rozerwaniu ani nadmiernemu uszkodzeniu, taki uraz w większości przypadków nie jest groźny. W przypadku całkowitej utraty kontaktu i przemieszczenia się względem siebie powierzchni stawowych w nienaturalnych płaszczyznach powstaje zwichnięcie kciuka. Najczęściej występuje rozerwanie torebki stawowej, czasem uszkodzeniu ulegają tkanki miękkie, możliwe jest uszkodzenie struktur nerwowych. Uraz jest poważniejszy. Objawy wybitego kciuka przy podwichnięciu to ból podczas próby wykonania ruchów kciukiem, obrzęk i zaczerwienienie. W przypadku zwichnięcia typowe objawy to silny ból, zniekształcenie stawu, opuchlizna, zaczerwienienie, brak możliwości wykonania jakichkolwiek ruchów kciukiem, czasem objawy nerwowe przy uszkodzeniu struktur nerwowych. Należy skorzystać z pomocy lekarza, który wykluczy złamanie oraz nastawi i przywróci anatomiczną pozycję paliczków.
Jak leczyć wybity kciuk?
Symptomy wybitego kciuka przypominają objawy złamania palca, więc diagnozę powinien postawić lekarz, na podstawie badania i wyników badań obrazowych. W klinice ortopedii i medycyny sportowej Carolina Medical Center w Warszawie zespół doświadczonych ortopedów zajmuje się leczeniem urazów zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych ręki. W diagnostyce wykorzystywane są badania obrazowe RTG i TK. W przypadku podwichnięcia leczenie ogranicza się do zastosowania środków przeciwbólowych, zaniechania aktywności, opatrzenia i usztywnienia palca, schłodzenia i ograniczenia obrzęku. W przypadku zwichnięcia stawu paliczkowego lekarz ustawia paliczki we właściwej płaszczyźnie i przywraca prawidłową geometrię palca. Gdy uraz jest poważny, konieczne jest czasowe unieruchomienie palca. Może być zastosowany sztywny opatrunek z gipsu lub elastyczna orteza. Czas usztywnienia najczęściej wynosi ok. trzech tygodni.
